Tam quan là một khái niệm phổ biến, thường được đề cập đến trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Vậy thì, tam quan là gì? Trên thực tế, tùy vào từng lĩnh vực mà khái niệm tam quan lại mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Tam quan trong triết học sẽ có nhiều điểm khác biệt so với khái niệm tam quan trong kiến trúc. Hãy cùng Mogi tìm hiểu xem sự khác nhau đó là gì trong bài viết dưới đây nhé!
Kiểu cổng này thường được áp dụng trong các công trình kiến trúc cổ hoặc chùa chiền. Mặt khác, từ “tam quan” còn có nghĩa là 3 bộ phận trên khuôn mặt, bao gồm mắt, mũi, miệng. Việc hiểu rõ được nghĩa gốc của từ tam quan là gì sẽ giúp chúng ta tiếp cận dễ dàng hơn với khái niệm này ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Định nghĩa tam quan trong Triết học – Thế giới tam quan là gì?
Trong triết học, tam quan là gì và mang ý nghĩa như thế nào? Tam quan chính là những quan điểm căn bản về thế giới xung quanh của một người. Quan điểm này bao gồm cách nhìn nhận và cách đánh giá khách quan về cuộc sống. Các nhà triết học thường gọi tam quan với một tên gọi khác là thế giới tam quan. Vậy thế giới tam quan là gì? Thế giới tam quan của một người thường được hình thành nên từ 3 yếu tố cốt lõi như sau:
- Thế giới quan (vũ trụ quan): thể hiện suy nghĩ, nhận thức, quan điểm của một người về cuộc sống. Cuộc sống ở đây bao gồm thế giới xung quanh và sự liên kết giữa con người với thế giới.
- Giá trị quan: thể hiện sự nhìn nhận và đánh giá tổng thể của con người về ý nghĩa của một sự vật, sự việc nào đó xung quanh mình.
- Nhân sinh quan: thể hiện thái độ của con người về ý nghĩa cốt lõi và cơ bản của nhân sinh, thời thế.
Như vậy, tam quan của một người sẽ đóng vai trò quyết định nhận thức và cách hành xử của người đó với thế giới. Đồng thời, nó cũng là yếu tố quan trọng giúp con người thiết lập nên giá trị và giới hạn đạo đức cho riêng mình.
Định nghĩa tam quan trong Kiến trúc
Trong kiến trúc, tam quan thường được nhắc đến trong cụm từ “cổng tam quan”. Vậy thì cổng tam quan là gì, nó được ứng dụng ở những trường phái kiến trúc như thế nào, đặc điểm của nó là gì và nó có ý nghĩa ra sao? Tiếp tục theo dõi bài viết cùng Mogi để hiểu rõ hơn về khái niệm này nhé!
Định nghĩa về cổng tam quan là gì
Cổng tam quan là gì? Khái niệm tam quan trong “cổng tam quan” dùng để chỉ một kiểu cổng truyền thống trong văn hóa Việt Nam. Cổng tam quan là một dạng cổng có 3 lối đi, với cửa chính ở giữa cùng 2 lối cửa phụ sát bên. Theo những ghi chép trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, cổng tam quan bắt đầu xuất hiện ở thời Lý Trần – là giai đoạn phát triển hưng thịnh của Phật giáo Việt Nam.
Vì vậy, kiểu cổng này rất phổ biến trong các thiết kế chùa chiền thời đó. Ngoài ra, rất nhiều công trình kiến trúc dinh thự cổ thời đó cũng sử dụng cổng tam quan, khác hẳn so với kiểu cổng biệt thự hiện đại ngày nay. Trong văn hóa của người Việt, cổng tam quan ẩn chứa nhiều giá trị về nhân sinh sâu sắc.
>>>Có thể bạn quan tâm: Kiến trúc gothic của người Pháp – Sáng kiến làm nên sự kiêu hãnh
Những nét chính của cổng tam quan là gì?
Đúng với tên gọi “tam quan”, cổng được thiết kế với cấu trúc 3 cửa.
- Phần cửa chính sẽ được xây ở giữa và 2 bên là 2 lối cửa phụ.
- Phần vách ngăn các cửa với nhau thường được xây kiên cố bằng gỗ hoặc bằng gạch đá. Sau đó, chúng sẽ được chạm trổ một cách khéo léo, hoặc khắc câu đối sao cho đồng nhất với kiến trúc tổng thể.
Thông thường, phần phía trên cùng ở giữa của cổng sẽ được lợp mái và có bảng tên địa danh.
Cổng tam quan có mấy loại
Cổng tam quan về cơ bạn sẽ được chia ra thành 2 loại chính, là cổng tam quan có gác và cổng tam quan tứ trụ. Sau đây là một số đặc điểm phân biệt của 2 loại cổng này:
Cổng tam quan có gác: là cổng tam quan có thiết kế nhỏ, thường được xây thêm tầng mái để tạo chiều cao và thường có gác. Trong thiết kế chùa chiền, phần gác này chính là nơi dùng để đặt chuông, khánh.
Cổng tam quan tứ trụ: là cổng tam quan được xây dựng với 4 trụ vững chắc thay vì vách ngăn để tạo thành 3 lối đi. Hai trụ ở dưới sẽ có kích thước cao hơn, lớn hơn so với 2 trụ ở rìa bên ngoài. Phần nối liền 4 trụ ở phía trên sẽ được cách điệu và trang trí thành phần trán cổng, tạo thêm vẻ đẹp thẩm mỹ cho kiến trúc.
Bên cạnh 2 loại cổng chính, một số công trình kiến trúc Việt Nam còn xuất hiện thêm kiểu cổng tam quan biến thể. Điển hình là kiến trúc cổng tam quan tại chùa Sét ở Thủ đô Hà Nội. Cổng tam quan ở đây đã được sáng tạo thêm và biến tấu thành 5 lối đi. Sự phá cách này mang đến vẻ đẹp đồ sộ và thêm phần cổ kính cho không gian nơi đây.
Ý nghĩa cổng tam quan tại Việt Nam
Bên cạnh vẻ đẹp về mặt kiến trúc, ý nghĩa thực sự của cổng tam quan là gì? Trong đời sống văn hóa, tâm linh của người Việt, cổng tam quan ẩn chứa nhiều hàm ý quan trọng.
Cổng tam quan là gì trong Phật giáo?
Phật giáo có nhiều kiến giải khác nhau về ý nghĩa thực sự của cổng tam quan. Dưới đây là 2 lý giải thông dụng nhất và được nhiều người đồng tình nhất.
>>>Xem thêm: Tiền đâu để Chùa Ba Vàng xây kiến trúc TRĂM TỶ?
Ý nghĩa của cổng tam quan theo góc nhìn nhà Phật
Đối với Phật giáo Việt Nam, cổng tam quan đại diện cho nhiều triết lý tiêu biểu của Phật Pháp. Cổng tam quan là hình ảnh tượng trưng cho 3 góc nhìn của nhà Phật, đó là “hữu quan”, “không quan” và “trung quan”, trong đó:
- Hữu quan là đại diện của khái niệm “sắc” (giả) trong Phật giáo: dùng để chỉ vật chất hiện hữu với màu sắc và hình tướng nhất định. Nó không tồn tại mãi mãi và sẽ luôn bị biến đổi theo thời gian.
- Không quan chính là “tính không” (không biến mất, không thay đổi): ý chỉ những điều bất sinh, bất diệt và bất biến thường được nhắc đến trong kinh Phật.
- Trung quan chính là điểm nối giữa: là sự trung hòa giữa hai yếu tố hữu quan và không quan, thể hiện cái nhìn xuyên suốt và thấu đáo về chân lý cuộc đời.
Cổng tam quan là gì theo phương pháp thiền quán?
Bên cạnh đó, một số người còn có thêm một lý giải khác về ý nghĩa thực sự của cổng tam quan này. Họ cho rằng tam quan ở đây chính là biểu tượng của “tam quan giải thoát môn” – 3 phương pháp đạt đến sự giải thoát trong giáo lý nhà Phật, bao gồm:
- Không môn: là phương pháp thiền quán giúp con người nhìn thấy, cảm nhận sự vật và hiện tượng từ trực giác, trí tuệ, chứ không phải thấy bằng suy luận hay ý thức.
- Vô tướng môn: là phương pháp thiền quán giúp con người hiểu được bất kỳ một sự vật, sự việc nào đều sẽ được hình thành từ nhiều yếu tố khác nhau. Nó không thể tồn tại một cách riêng biệt, nó có thể thay đổi tùy theo yếu tố cấu thành nó, vì vậy nó là vô tướng, không có bất kỳ một hình dáng xác định nào.
- Vô tác môn: là phương pháp thiền quán giải thoát thứ 3 trong đạo Phật. Phương pháp này nói rằng, để đạt được sự giải thoát thực sự, con người cần phải từ bỏ được ham muốn, mong cầu trong cuộc sống. Tâm thực sự tĩnh lặng với cuộc đời và sống tùy duyên.
Đạo Phật dạy rằng, chỉ những ai hiểu rõ và thực hành được những phương pháp thiền quán này thì mới cảm nhận được một cuộc sống bình yên và an lạc.
Ngoài ra, cổng tam quan cũng có thể mang hàm ý về “tam bảo” – một khái niệm rất quan trọng và phổ biến trong Kinh Phật. Tam bảo là 3 ngôi báu quý giá trong Phật Giáo, bao gồm Phật bảo, Pháp bảo và Tăng bảo.
Ý nghĩa cổng tam quan theo quan niệm Vua Chúa thời xưa
Cổng tam quan là gì theo quan niệm của các vị vua chúa thời xưa? Vào thời phong kiến, hầu hết các công trình kiến trúc cung đình, đền miếu đều sử dụng thiết kế cổng tam quan.
Theo đó, cổng chính ở giữa được thiết kế lớn nhất và dành riêng cho Vua. Cổng bên phải dành riêng cho quan võ và cổng bên trái là lối đi của quan văn.
Chính vì vậy, các thiết kế cổng đình, cổng làng của người Việt cũng thường sử dụng kiểu cổng này, để luôn sẵn sàng đón Vua và các vị quan về thăm làng. Vào ngày thường, chỉ có cổng chính giữa được mở để dân làng qua lại. Hai cổng bên sẽ được đóng kín và chỉ mở khi có dịp đặc biệt.
Một số công trình cổng tam quan nổi bật
Sau đây là một số công trình cổng tam quan tiêu biểu, rất đáng để thưởng ngoạn tại Việt Nam.
Cổng tam quan Chùa Từ Hiếu – Huế
Chùa Từ Hiếu là một công trình chùa cổ, mang nhiều nét kiến trúc đặc trưng phương Đông. Đây cũng là nơi ghi dấu nhiều giá trị văn hóa, lịch sử trân quý của dân tộc. Cổng tam quan của chùa được xây dựng theo kiểu vòm cuốn. Cổng có thiết kế 2 tầng và có mái che, phần phía trên là nơi thờ các vị Hộ Pháp. Phần trụ cột ở cổng tam quan được khắc lên những câu đối đặc trưng, mang nhiều tầng nghĩa sâu sắc.
Cổng tam quan Lăng Vua Khải Định – Huế
Lăng Vua Khải Định được đánh giá là một trong những công trình kiến trúc nổi bật nhất ở Huế. Tại đây, bạn sẽ thấy được sự giao thoa nhuần nhuyễn giữa lối kiến trúc truyền thống phương Đông và sự mỹ lệ trong kiến trúc phương Tây. Cổng tam quan ở đây được xây dựng và trang trí theo phong cách Ấn Độ giáo. Sự kết hợp này mang đến vẻ đẹp uy nghiêm và bề thế cho kiến trúc tổng thể.
Cổng tam quan Chùa Bái Đính – Ninh Bình
Đây là ngôi chùa sở hữu nhiều kỷ lục nhất tại Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại. Chùa có 2 cổng tam quan với kích thước khổng lồ, là cổng tam quan ngoại và tam quan nội. Vật liệu chính tạo nên phần trụ của cổng là gỗ tứ thiết với khối lượng nặng hơn 10 tấn. Ba tầng mái của cổng được lợp bằng ngói men ống từ Bát Tràng. Cổng được được trang trí bằng những kiểu hoa văn sang trọng, uyển chuyển.
Hy vọng rằng với những thông tin như trên, bạn đã có một cái nhìn rõ nét hơn về khái niệm tam quan là gì. Mogi.vn sẽ thường xuyên cập nhật những thông tin mới nhất về mua bán nhà, kiến trúc và phong thủy mỗi ngày. Truy cập website thường xuyên để không bỏ lỡ bất kỳ điều gì nhé!
>>> Xem thêm:
